Wojna secesyjna

Wojna secesyjna – wojna, która miała miejsce w latach 1861-1865 w Stanach Zjednoczonych Ameryki, pomiędzy stanami wchodzącymi w skład Stanów Zjednoczonych (tzw. Unią lub „Północą”) i Skonfederowanymi Stanami Ameryki (tzw. Konfederacją lub „Południem”), które wystąpiły z Unii.

Nazwa „wojna secesyjna” pochodzi od secesji (odłączenia się) stanów skonfederowanych od Unii. Powszechną nazwą, stosowaną zwłaszcza w USA, jest także „amerykańska wojna domowa” (ang. American Civil War). Znana jest także jako „wojna pomiędzy stanami” i „wojna o niepodległość południa”. Zapoczątkowało ją ostrzelanie Fortu Sumter w zatoce Charleston w Karolinie Południowej przez konfederatów 12 kwietnia 1861. Trwała do 26 maja 1865, kiedy poddały się ostatnie zorganizowane ośrodki oporu konfederatów (gdzieniegdzie walki trwały jeszcze do czerwca). W wyniku wojny śmierć poniosło 620 tysięcy ludzi, zniszczono mienie o wartości 5 mld dolarów, wolność uzyskało 4 mln niewolników.

Indianie w Stanach Zjednoczonych

Na początku XIX wieku w Ameryce Północnej żyło ok. 1 mln Indian, utrzymujących się głównie z łowiectwa, zbieractwa i rybołówstwa lub rolnictwa. Postępujący proces osadnictwa białych oznaczał dla tubylców groźbę utraty macierzystych terenów. Podzieleni na niewielkie, słabe militarnie, ekonomicznie i politycznie plemiona, tubylcy stopniowo ulegali cywilizacyjnej przewadze europejskich kolonizatorów. Ekspansja osadnicza na zachód doprowadziła do szybkiego skurczenia się indiańskich terenów łowieckich i wytępienia stad bizonów, będących dotychczas podstawą utrzymania dla wielu plemion na prerii. Kolejnym zagrożeniem dla Indian były nieznane im uprzednio choroby, takie jak ospa, oraz częste przypadki popadania w uzależnienie od alkoholu dostarczanego przez białych. Część Indian decydowała się na podjęcie walki zbrojnej, lecz nie miała ona szansy powodzenia w walce z regularną i dobrze uzbrojoną armią osadników. Wielu poległo też w podsycanych przez kolonizatorów wojnach międzyplemiennych. Ocalałych Indian osiedlano w niewielkich rezerwatach, ulokowanych głównie na nieużytkach, w tym na specjalnie utworzonym Terytorium Indiańskim (w dzisiejszej Oklahomie). Konflikty władz państwowych z Indianami przeszły do historii pod nazwą wojen z Indianami. Wojny te ustały dopiero pod koniec XIX wieku, a krótko potem liczebność Indian w Stanach Zjednoczonych osiągnęła minimum. Stopniowy wzrost liczby Indian i poziomu ich życia nastąpił dopiero w latach dwudziestych i trzydziestych – po tym jak w 1924 roku wszystkim tubylczym Amerykanom przyznano obywatelstwo amerykańskie, a w 1934 roku ustawa o reorganizacji Indian (ang. Indian Reorganization Act) usankcjonowała ich prawo tubylczych plemion do autonomii i rozwoju w ramach demokratycznych struktur. W 1944 roku powstał Krajowy Kongres Indian Amerykańskich (NCAI), największa dziś organizacja amerykańskich Indian, a w latach 60. i 70. XX wieku miał miejsce szczyt panindiańskiego społeczno-politycznego, kulturowego i religijnego odrodzenia tubylczych Amerykanów, zapoczątkowany przez AIM i inne organizacje młodego pokolenia miejskich Indian.

Konstytucja Stanów Zjednoczonych

Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki (ang. Constitution of the United States of America) – najwyższy akt prawny obowiązujący w Stanach Zjednoczonych, podstawa systemu prawnego i ustroju politycznego.

Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki jest drugą po Konstytucji Korsyki ustawą zasadniczą świata. Była wzorem dla wielu innych konstytucji powstających na całym świecie. Siłą konstytucji jest jej prostota i elastyczność. Obecnie, z 27 poprawkami, służy ponad 300 milionom Amerykanów w 50 stanach, które są w wielu kwestiach różne.

Konstytucja jest jednocześnie sztywna i elastyczna. Jej elastyczność polega na mnogości interpretacji praw w niej zawartych (interpretacji dokonują władze federalne), jej sztywność zaś na ogromnie trudnej, prawie niemożliwej procedurze jej zmienienia (najpierw potrzebne jest 2/3 głosów obu izb parlamentu, potem 3/4 stanów musi te zmiany zaakceptować w określonym czasie, zazwyczaj w ciągu 2 lat).

Cały tekst preambuły brzmi:

My, Naród Stanów Zjednoczonych, w celu tworzenia doskonalszej unii, ugruntowania sprawiedliwości, zapewnienia spokoju wewnętrznego, umożliwienia wspólnej obrony, popierania ogólnego dobra i zagwarantowania wolności dla nas samych i dla naszych potomków, uchwalamy i ustanawiamy niniejszą Konstytucję Stanów Zjednoczonych Ameryki.

w oryginale:

We, the People of the United States, in order to form a more perfect Union, establish justice, ensure domestic tranquility, provide for the common defense, promote the general Welfare, and secure the blessings of Liberty for us and our Posterity, do ordain and establish this Constitution for the United States of America.


Preambuła wymienia pięć celów, którym ma służyć Konstytucja:

• utworzenie dobrej współpracy pomiędzy stanami,
• zapewnienie pokoju i sprawiedliwości,
• obrona przeciw agresji,
• popieranie ogólnego dobra narodu,
• zapewnienie wolności jednostki.

Ojcowie założyciele Stanów Zjednoczonych (ang. Founding Fathers of the United States) – działacze polityczni, którzy podpisali Deklarację niepodległości lub Konstytucję Stanów Zjednoczonych, czy też uczestniczyli w rewolucji amerykańskiej jako Patrioci, czyli przeciwnicy Lojalistów.
Byli wśród nich Thomas Jefferson, Benjamin Franklin, George Washington, Alexander Hamilton, James Madison, Samuel Adams, John Adams, Thomas Paine.

Flaga Stanów Zjednoczonych

Flaga Stanów Zjednoczonych Ameryki – jest jednym z symboli państwowych Stanów Zjednoczonych Ameryki.

Flaga składa się z trzynastu równej wysokości poziomych pasów, na przemian czerwonych i białych (czerwony na początku i końcu). W lewym górnym rogu flagi znajduje się niebieski kanton z pięćdziesięcioma pięcioramiennymi białymi gwiazdami. Są one rozmieszczone w dziewięciu poziomych rzędach po 6 (na górze i dole) i 5 gwiazd przemiennie. 50 gwiazd symbolizuje 50 stanów amerykańskich, zaś 13 pasów – 13 pierwotnych kolonii.

Flaga USA jest potocznie zwana Stars and Stripes (Gwiazdy i pasy) lub, mniej powszechnie, Old Glory (Dawna chwała).

14 czerwca 1777 r. Drugi Kongres Kontynentalny przyjął rezolucję o fladze, która głosiła: Postanawia się, że na fladze Stanów Zjednoczonych będzie trzynaście pasów, na przemian czerwonych i białych, a unię symbolizować będzie trzynaście gwiazd, białych na niebieskim polu, reprezentujących nową konstelację. Opisując nową flagę, Kongres napisał: Biel oznacza Czystość i Niewinność; czerwień – Niezłomność i Męstwo; błękit – Czujność, Wytrwałość i Sprawiedliwość. Dla upamiętnienia postanowień Kongresu, 14 czerwca obchodzone jest "Święto Flagi". Rezolucja o fladze nie określała ułożenia gwiazd. Pierwotnie używano wielu wariantów, jak np. aranżacja ich na linii okręgu, lecz stopniowo skłoniono się ku układowi poziomych rzędów. Wraz z przyłączaniem do Unii kolejnych stanów, dokładano do flagi kolejne gwiazdy i pasy, aż do momentu gdy spowodowało to bałagan. W końcu ustalono, że każdy stan będzie symbolizować osobna gwiazda, jednak liczba pasków będzie wynosić 13, dla upamiętnienia liczby pierwotnych kolonii.

Amerykańska flaga po raz pierwszy powiewała nad Cooch's Bridge w stanie Maryland podczas wojny o niepodległość 3 września 1777.

Poszczególne stany - stolice i daty przyłączenia do Unii

Stany,	ich stolice	i daty dołączenia do Unii
Delaware	Dover	1787
Pennsylvania	Harrisburg	1787
New Jersey	Trenton	1787
Georgia	Atlanta	1788
Connecticut	Hartford	1788
Massachusetts	Boston	1788
Maryland	Annapolis	1788
South Carolina	Columbia	1788
New Hampshire	Concord	1788
Virginia	Richmond	1788
New York	Albany	1788
North Carolina	Raleigh	1789
Rhode Island	Providence	1790
Vermont	Montpelier	1791
Kentucky	Frankfort	1792
Tennessee	Nashville	1796
Ohio	Columbus	1803
Luisiana	Baton Rouge	1812
Indiana	Indianapolis	1816
Mississippi	Jackson	1817
Illinois	Springfield	1818
Alabama	Montgomery	1819
Maine	Augusta	1820
Missouri	Jefferson City	1821
Arkansas	Little Rock	1836
Michigan	Lansing	1837
Florida	Tallahassee	1845
Texas	Austin	1845
Iowa	Des Moines	1846
Wisconsin	Madison	1848
California	Sacramento	1850
Minnesota	Saint Paul	1858
Oregon	Salem	1859
Kansas	Topeka	1861
West Virginia	Charleston	1863
Nevada	Carson City	1864
Nebraska	Lincolon	1867
Colorado	Denver	1876
North Dakota	Bismarck	1889
South Dakota	Pierre	1889
Montana	Helena	1889
Washington	Olympia	1889
Idaho	Boise	1890
Wyoming	Cheyenne	1890
Utah	Salt Lake City	1896
Oklahoma	Oklahoma City	1907
New Mexico	Santa Fe	1912
Arizona	Phoenix	1912
Alaska	Juneau	1959
Hawaii	Honolulu	1959

Ogólne informacje o Stanach Zjednoczonych

Stany Zjednoczone (ang. United States, US), Stany Zjednoczone Ameryki (ang. United States of America, USA) – państwo federacyjne w Ameryce Północnej graniczące z Kanadą od północy, Meksykiem od południa, Oceanem Spokojnymod zachodu, Oceanem Arktycznym od północnego zachodu i Oceanem Atlantyckim od wschodu.

Konstytucja	Konstytucja Stanów Zjednoczonych
Język urzędowy	brak języka urzędowego na poziomie federalnym, de facto angielski
Stolica	Waszyngton
Ustrój polityczny	konstytucyjna republika
Typ państwa	federacja
Głowa państwa	prezydent Barack Obama
Zastępca głowy państwa	wiceprezydent Joe Biden
Szef rządu	Barack Obama
Zastępca szefa rządu	Joe Biden
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	4. na świecie 9 373 967 km² 6,76%
Liczba ludności (2015)  • całkowita  • gęstość zaludnienia	3. na świecie 320 713 000 33,8 osób/km²
Hymn	The Star-Spangled Banner
Jednostka monetarna	1 dolar amerykański = 100centów (USD, $)
Niepodległość	od Wielkiej Brytanii 4 lipca 1776 (uznanie niepodległości 1783)
Religia dominująca	protestantyzm(52%) katolicyzm(23,9%)
Strefa czasowa	UTC –5 do –11 – zima UTC –4 do –10 – lato
Domena internetowa	.us .gov .mil .edu
Ruch samochodowy	prawostronny
Kod samochodowy	USA
Najniższy punkt	Death Valley (Dolina Śmierci) 86 m.p.p.m.
Najwyższy punkt	Mount McKinley (Alaska) 6194 m.n.p.m.

Trzecie pod względem liczby ludności państwo (po Chinach i Indiach), a czwarte pod względem terytorium (po Rosji, Kanadzie i Chinach). 

W jego skład wchodzą także pozastanowe wyspy na Pacyfiku (Baker, Guam, Howland, Jarvis, Johnston, Kingman, Mariany Północne, Midway, Palmyra, Samoa Amerykańskie, Wake) i na Atlantyku (Wyspy Dziewicze, Navassa, Portoryko – największa z nich, formalnie państwo stowarzyszone ze Stanami Zjednoczonymi).